Aslında bu yazımı yıllar evvel yazmalıydım diye düşünüyorum. Neden yazmadığımı da bilmiyorum. Neden bahsediyorsun derseniz; Bugünkü yazımın konusu bloguma ismini veren Kişniş bitkisi.
Şimdi düşünüyorum da ilk yazımı bu güzel bitkiye ayırmalıydım. Kesinlikle hak etmişti :)
Neyse en azından şimdi bu sağlıklı ve lezzetli bitkiyle ilgili bildiğim ve araştırarak bulduğum bütün bilgileri sizlerle paylaşacağım. Evet hadi başlayalım.
Kişniş Nedir?
Kişniş (Coriandrum sativum) Maydanozgillerden, yaprakları maydanoza benzeyen bir bitkidir. Aşotu ve Kinzi olarak da bilinir. Görüntü olarak maydanoza benzer ama tat olarak daha ıtırlı bir tadı ve kendine özgü keskin bir kokusu vardır.
Kişniş, bir yıllık otsu bir bitkidir ve 60 cm. kadar büyüyebilir. Yaz başlarında şemsiye şeklinde, öbekler halinde küçük beyaz ve pembe çiçeklerle kaplanır.
Yaz sonunda ise çiçeklerin yerini yuvarlak tohumlar alır. Kişniş otu ya da Aşotu dünyanın birçok yerinde yetiştirilmekte, yemeklerde ve sağlık sorunlarında kullanılmaktadır.
Yemeklerde taze veya tohum olarak kullanıldığı gibi, tohumları kurutulup yağı çıkarılarak da kullanılır.
Ben evimde hem taze kişniş hem de kişniş tohumunu yemeklerimde kullanıyorum. Kişniş tohumu da çok keskin ve çok lezzetlidir. Ama bu keskin tadı herkes sevmeyebilir.
Kişniş Nerelerde Kullanılır?
Kişnişin taze yaprakları, sapları, tohumları, toz haline getirilmiş hali ve yağı yemeklerde baharat ve yeşillik olarak, sağlık sektöründe ise ilaç ve aroma terapide, güzellik sektöründe kullanılmaktadır.
Mesela ben saç kremi olarak Loreal Paris Botanicals Kişniş Güç Kaynağı saç kremini kullanıyorum. Çok memnunum.
Kişniş Hangi Yemeklerde Kullanılır?
Kişniş birçok yemekte kullanılmaktadır. Bizim ülkemizde çok fazla tanınmış değil ama diğer birçok ülkede çorbalarda, salatalarda ve et yemeklerinde kullanılmaktadır. Geçen sene gittiğim Azerbaycan'da yemeklere, bütün salatalara taze kişniş koyuyorlardı. Çok sevdikleri bir bitki. Yine bana hediye olarak Kişniş tohumları göndermişlerdi.
Bizde ise mesela benim memleketim olan Erzurum ve Kars yörelerinde yani doğuda genelde Aşotu olarak bilinir. Karadeniz yöresinde ise Kinzi olarak bilinir. Fazla tanınmış değil dedim ama ülkemizde birçok yerde yetiştirilmektedir. Sadece sanırım mutfağımıza çok fazla girmiş değil. Genelde yöresel tanınıyor.
Kişniş hem taze hem de tüm yıl kullanmak için salamurası yapılarak kavanozlarda saklanmak suretiyle çorbalarda kullanılmaktadır. Yoğurt çorbasına, Ayran aşı çorbasına müthiş yakışır. Aşotu çorbası da denir. Ben bu çorbayı içtiğimde çok beğenmiştim. O kadar değişik bir aroması vardı ki bayıldım.
Kişniş, binlerce yıl evveline ulaşan tanınmışlığı olan bir bitki. Eskiden eti muhafaza etmek için kullanılırmış. Şimdi ise turşulara konabiliyor. Soslarda kullanılıyor. Et, tavuk ve sakatat yemeklerine konabiliyor. Çorbalara çok yakışıyor.
Kişnişin Faydaları;
- Vücuttan ağır metalleri atmada çok faydalıdır.
- Yapılan çeşitli çalışmalar sonucu Kişniş tohumları içerdiği uçucu yağlar nedeniyle birçok sindirim sorunlarının tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır.
- Gastroenterit gibi enfeksiyona bağlı bazı ishallerin tedavisinde de yardımcı olmaktadır.
- Yine Kişniş tohumlarını kaynatıp içerseniz İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS) yani hareketli bağırsak sendromuna çok yararlıdır.
- Mideyi uyararak iştah açar, sindirimi kolaylaştırır, hazımsızlığa iyi gelir.
- Gazı ve gaz sancılarını yok etmeye yardımcı olur.
- Yine tütsüsünün kaygı ve stres gibi sorunları hafiflettiği söylenmektedir.
- Afrodizyak etkisi olduğu söylenmektedir. Özellikle kadınlar için.
- Yine doğumu kolaylaştırıcı etkisi olduğu söylenmektedir.
- Kişniş antiseptik özellik de taşımaktadır. Yukarıda birkaç kullanımından bahsetmiştim. Taze yapraklarını ezerek harici olarak antiseptik olarak kullanabilirsiniz.
- Hindistan'da yapılan bazı çalışmalara göre kişniş tohumu kandaki kolesterolü düşürmeye yardımcı oluyor.
- Ayrıca kişniş otunun bakteri ve mantar enfeksiyonlarıyla da mücadele ettiği düşünülmektedir.
- Yine Kişniş tohumundan elde edilen yağ, hemoroit ve romatizmal eklem ağrıları içinde kullanılmaktadır.
- Hatta tahta kurularını uzaklaştırmak için taze kişniş yaprakları ezilip tahta kurularının olduğu kısımlara sürülür veya doldurulur. Çok etkilidir.
Zararları Nelerdir?
Tüm bitkilerin yararı kadar zararları da olacağının unutulmaması gerekir. Bu yüzden çok dikkatli kullanılmalıdır. Özellikle kronik hastalıklarınız var ise bu tür bitkileri kullanırken doktorunuza danışınız ve kullanma talimatına ve miktarlarına dikkat ediniz. Belirtilen miktarları kesinlikle aşmayın. Yoksa yarar yerine zarar görebilirsiniz.
Kişniş, uzun süreli veya fazla miktarda kullanıldığında karın ağrısı, iştah kaybı ve karaciğer büyümesi yapabilir. Bu tür belirtiler gördüğünüzde doktorunuza başvurmalısınız. Yine hamile ve emziren bayanlar kişniş kullanmamalıdır.
Tansiyon düşürücü etkisi vardır. Dikkatli kullanılmalıdır. Baş dönmesi ve unutkanlık yapabilir. Kişniş yağı haricen kullanılmalı sadece saf uçucu kişniş yağı dahili kullanılmalıdır.
Kişniş Nasıl Kullanılır?
Sindirim sorunları ve gaz, sancı gibi problemlerin tedavisinde çay olarak yararlanabilirsiniz. 10-30 gram dövülmüş tohumu 1 litre kaynar suda 10 dakika bekletip süzün. Yemeklerden sonra 1 bardak için. İsterseniz içine biraz kimyon, anason, kakule gibi başka baharatlarda katabilirsiniz.
Antiseptik olarak kullanılacaksa, 1 tatlı kaşığı kişniş otu ezilerek 1 bardak kaynar suyun içine konulur. Ağzı kapatılıp 5 dakika demlendirilir. Sonra bu su sivilceli kısımlara sürülür.
Yağı yine haricen sürülerek kullanılır. Hemeroit ve romatizmal eklem ağrıları için ağrıyan yerlerinize haricen sürebilirsiniz.
Evet gördüğünüz gibi kişniş mucizevi bir bitki. Birçok kimse sevmese ve kokusunu itici bulsa bile doğanın bizlere bahşettiği böyle yararlı bitkileri mutfağımızdan eksik etmemeliyiz.
Kaynaklar: Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu
Doğanın sunduğu ilaçlar (Reader's Digest)
Şifa Market Youtube
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder